Eind december 2022 waren we één van de 23 ondernemers waar VOKA mee in gesprek ging om het te hebben over 2023.
HET JAAR 2022
2. Wat was de belangrijkste positieve gebeurtenis/trend van het voorbije jaar?
Corona heeft ons gemoed en lijf én een hele samenleving gedurende meer dan twee jaar gegijzeld. De terugkeer naar een min of meer normaal leven deed veel ondernemers deugd. Een kwart van de respondenten vindt de afbouw van de coronapandemie en de daaropvolgende heropleving dan ook de meest gunstige ontwikkeling in 2022. Anne-Catherine Massagé (Ontex) wijst op de positieve effecten van de door de pandemie gestimuleerde opkomst van hybride werken.
Maar de gezondheidscrisis werd al snel gevolgd door een andere malaise: die rond energie, prijsstijgingen en schaarste. Voor Thierry Van Damme (Patho Stone / Gobulex) is het duidelijk dat “iedereen opnieuw is wakker geschud en beseft dat wij zullen moeten werken en vechten om onze welvaart te behouden.” Met een recessie die om de hoek loert, houden ondernemers er toch de moed in. Zo ook Sven Dekeyser (Key-Tec)) die “de economie veerkrachtiger ziet dan verwacht, ondanks de energiecrisis” en Stijn De Rammelaere (shft.be.) die vooral “weerbaarheid en creativiteit zag bij start- en scale-ups”. Voor Peter Delva (HACKGiC) is “de passie komen boven drijven.” Ondernemerszin en doorzettingsvermogen, in economisch moeilijke tijden, tonen zich in “vertrouwen om nieuwe samenwerkingen en nieuwe projecten op te starten”, weet Kenny Braeckman (MonkeyProof).
Dat alles resulteert vandaag in “minder werkloosheid dan verwacht”, zoals Hugo Van Leuven (Snop Automotive) opmerkt. Wim Van Leeuwen (Coaster consulting) ziet de door de federale regering beklonken – en door Voka als te mager bestempelde – arbeidsdeal als een positieve gebeurtenis van 2022, omwille van “de flexibiliteit die die meebrengt.”
Over het algemeen wordt de organisatie en de rol van de overheid maar door weinigen gesmaakt, zoals verder in de bevraging blijkt. Voor Jürgen Van Mossevelde (MVM Systems) is het net goed vast te stellen dat “mensen kritischer worden voor de controledrang van de overheid.”
Voor Filip Feyaerts is de “houding van China in het geschil (Oekraïne) door geen kant te kiezen”, een heuglijke vaststelling.
Andere opstekers: “meer mensen op de fiets”, het “stand houden van Biden bij de midterms” of “terug op vakantie kunnen gaan.” Een mens is soms rap content.
4. Welk bedrijf / ondernemer heeft je in het voorbije jaar aangenaam verrast?
Misschien is de grootste verrassing wel dat zoveel bedrijven de voorbije annus terribilis überhaupt doorgekomen zijn. Vandaar wellicht de grote dankbaarheid voor “onze Braziliaanse verdeler” van Bruno Saverys (ZingaMetall) en van André De Meyer (MMB Machines) voor “SD Belgium, dat in 2022 tien pompen kocht”.
Meer dan één vermelding was weggelegd voor de stevige investering van Pfizer in België, “ondanks het moeilijke economische klimaat” en voor Lotus Bakeries.
Wouter Torfs staat in dit lijstje, net als Tim Van Hauwermeiren (argenx), Pascal Vanhalst (ex-TVH), Agristo, AVR Roeselare, Dripl, Tesla, Stokerij Filliers, EnergyVision, Smals, Jan De Nul, Barco, House of HR, Upgrade Estate en Jürgen Ingels, oprichter van Clear2Pay.
Peter Delva was onder de indruk van de “Amerikaanse justitie, met de veroordeling van de vrijgave van documenten door Donald Trump en van Elisabeth Holmes”, CEO van (nep) bloedtestbedrijf Theranos.
HET JAAR 2023
6. Wordt 2023 economisch een beter jaar dan 2022?
Als zelfs de gouverneur van de Nationale Bank van België zich niet duidelijk uitspreekt … Economische prognoses maken is een riskante bezigheid. De meningen van de Voka-leden zijn dan ook verdeeld. Vier ondernemers op tien hebben er goede hoop op, al zijn er veel voorwaarden (“geen verdere escalatie van de situatie in Oekraïne”) en blijft het toch wat fluiten in het donker (“de verwachtingen zijn hoog ondanks de onbetaalbare energieprijzen”). Ook de positivo’s zijn zich bewust dat het misschien wel erg lastig wordt: “het wordt hobbelig” en “uitdagender en complexer.”
Bijna de helft van de respondenten verwacht dat de economie volgend jaar niet herstelt. Jürgen Van Mossevelde verwacht “blijvende problemen met leveringen en een gebrek aan innovatie bij klanten. De zware belastingdruk nekt de innovatie bij kleinere bedrijven.”
8. Hoe ervaar je de maatschappelijke waardering voor ondernemerschap en bedrijven en wat zou deze in 2023 kunnen verbeteren?
Dat ondernemers en bedrijven de kar van de sociale welvaart trekken en daar ook enige appreciatie mogen voor krijgen is vooral voor … ondernemers duidelijk. “Daarbuiten merk ik meer en meer minachting”, geeft Thierry Van Damme aan.
Over (het gebrek aan) maatschappelijke waardering zijn de meningen verdeeld. Anne-Catherine Massagé vindt toch dat “Vlaanderen veel doet voor bedrijven.” Ook André De Meyer is positief over de steun aan (vooral) jonge ondernemers, “beter dan twintig, dertig jaar geleden.” Een gevoel dat Peter Delva deelt. Hij ervaart “begrip – ook bij arbeiders - voor de moeilijkheid om te ondernemen en een zaak drijvende te houden.” Alleen “enkelen die misbruik maken van of slechte communicatie hebben met arbeiders, verpesten het voor ondernemers die het belang inzien van het fragiel evenwicht.”
Toch zit het gebrek aan erkenning veel ondernemers hoog. Voor Filip Feyaerts is het “nooit slechter geweest.” Hij vindt het schandelijk dat “berichten over (woeker)winsten bij enkelingen veralgemeend worden met nijd en woede tegenover alle ondernemers en ondernemingen.” Ook Kenny Braeckman besluit: “De idee leeft dat ondernemers foefelaars zijn en veel geld verdienen. De realiteit van het ondernemen, de onzekerheden, het harde werken, succes en falen mag meer in het daglicht staan.” En ook de aandacht voor het mentale welzijn van de ondernemer mag wat groter zijn, vindt Kenny. Wim Van Leeuwen vindt het tijd “voor een campagne over de meerwaarde en impact van het bedrijfsleven” en ook Geert Remue (Dicalite Europe) ziet een rol weggelegd voor de overheid “om eindelijk aan de mensen duidelijk te maken hoe een goed draaiende en winstgevende economie een zegen kan zijn voor alle zwakkeren.”
Vooral in 2022 kreeg het imago van bedrijven het lastig ”, want heel wat bedrijven moesten prijzen verhogen terwijl de maatschappij het moeilijk had” (Karolien Hulsbosch). Johan Browaeys ziet een verband tussen de magere waardering bij werkenden en de massale media-aandacht voor vakbondsacties.
9. Met welk recept gaat jouw bedrijf de crisis te lijf in 2023?
Elk bedrijf heeft wel een unieke manier om de economische slapte door te komen: “Gewoon ons zelf zijn en iedere dag iets beter proberen te zijn”, is wat Marc Bonny (BM Services) vooruit stuwt. “Doorgaan, volhouden!”, een breed gedeeld devies.
Toch zijn de meest aangewezen ingrepen om blijvend resultaten neer te zetten algemeen bekend. Uit de bevraging blijkt, in dalende volgorde van belang: kosten beheersen (en doorrekenen), de bedrijfsstructuur vereenvoudigen en zoeken naar meer efficiëntie, inzetten op meer klantvriendelijkheid en verbeteren van de service. “Dat hebben wij ook in 2008 gedaan”, geeft André De Meyer aan, verwijzend naar de gevolgen van de financiële crisis. Verder nog : innoveren in producten en markten (eventueel internationaal) en meer actieve sales voeren.
15. Welke maatschappelijke thema’s moeten in 2023 hoog op de agenda staan?
Het is hoog tijd om veel, héél veel dingen in Vlaanderen op de politieke en andere agenda’s te plaatsen.
Helemaal bovenaan: het klimaat, duurzaamheid, energie. Met de stille wenk om “het elektriciteitsnet te hervormen zodat alle bedrijven kunnen investeren in energieproductie.” Ook de “versnelde omschakeling naar alternatieve energie” is voor veel ondernemers een aandachtspunt van eerste orde. En het versterken van onze kernenergie.
Ook prioritair aan te pakken: het activeren van werklozen, onder meer door uitkeringen in de tijd te beperken (“voor wat hoort wat”). Tegelijk verwachten ondernemers dat echte armoede resultaatgericht wordt aangepakt en mensen zelfredzamer worden (gemaakt).
Verder verwachten Voka-ondernemers dat thema’s als migratie, koopkracht en innovatie in 2023 de aandacht krijgen die ze verdienen.
20. Wat geeft jou energie om er in 2023 opnieuw voor te gaan?
Gelukkig putten onze Voka-ondernemers ook in lastige tijden verse energie uit meerdere bronnen maar de absolute motivators zijn ongetwijfeld positief ingestelde en creatieve medewerkers (het team). “Mensen die ervoor gaan, geloven in ons verhaal met de wil iets te realiseren” (Kenny Braeckman). Er is duidelijk een heel sterk geloof in eigen kunnen bij onze respondenten: “geloof dat wat wij maken beter is dan van concullega’s”, weet Bruno Saverys stellig.
Voorts houden klanten en familie veel ondernemers recht. Bedrijven ondervinden meer problemen dan hen lief is, maar zij spreken liever van uitdagingen aangaan en van uitdagingen maken energie vrij. Thierry Van Damme: “Ondanks alle challenges zijn er nog zoveel opportuniteiten om het verschil te maken in de huidige markt.”
21. Wie/wat is een grote inspiratiebron voor jou?
Er zijn ondernemers voor wie de natuur (“de planeet”) of menselijke en sociale kwaliteiten (“liefde, vrede, harmonie, vriendschap”) als bijzonder prikkelend worden ervaren, maar de meeste bedrijfsleiders halen hun animo dichter bij huis. Partner, familie, medewerkers, klanten inspireren allemaal. Voor Wim Van Leeuwen is “de fonkeling in de ogen van onze klanten” een onvergelijkbare aansporing.
Collega-ondernemers als rolmodel zijn uiterst belangrijk: “Alle bedrijfsleiders van kleine kmo’s die alles zelf vanaf nul hebben opgebouwd en er elke dag voor gaan” (Jürgen Van Mossevelde).
2023, laat maar komen!
Lees hier het volledige artikel.